De aanleiding
„Explosieve toename daklozen”, schreef De Telegraaf vorige week. Nieuwsuur had het over een „forse groei”, nrc.nl over een „rappe groei”. Vrijwel alle media namen het CBS-bericht van donderdag over waarin stond dat het aantal daklozen in Nederland in zes jaar met driekwart is toegenomen. Naar schatting 31.000 mensen waren vorig jaar dakloos, 13.000 meer dan in 2009.
De dienst vermoedt een verband met de economische crisis, maar heeft dat niet onderzocht. „Meer daklozen door economische crisis” kopte de Limburgse omroep L1 op zijn website. Op bnr.nl, dat sprak over een groei van het aantal dak- én thuislozen, onderschreef het Leger des Heils dat de economische crisis een rol speelt. Daarnaast spelen volgens Federatie Opvang, de brancheorganisatie van instellingen voor maatschappelijke opvang, ook bezuinigingen in de geestelijke gezondheidszorg een rol.
Ook een bewering zien langskomen die je gecheckt wilt zien? Mail nrccheckt@nrc.nl of tip via Twitter met de hashtag #nrccheckt
We checken de bewering dat het aantal daklozen sinds de crisis sterk is toegenomen.
Waar is het op gebaseerd?
Als definitie hanteert het CBS ‘feitelijk daklozen’ tussen de 18 en 65 jaar. Daaronder vallen mensen zonder vaste verblijfplaats die slapen in de open lucht, portieken, stations, winkelcentra, een auto, passantenverblijven en eendaagse noodopvang, of op niet-structurele basis bij vrienden of familie. Het gaat niet om ‘thuislozen’: mensen die verblijven in de thuislozenzorg of een instelling.
De dienst baseert zich op drie bronnen. Een lijst van personen die volgens de Basisregistratie Personen verbleven bij dag- en nachtvoorzieningen voor daklozen op peildata 1 januari 2009 en 1 januari 2015, een lijst personen die op dezelfde peildata in het bijstandsregister stonden vermeld als ‘ zonder vaste verblijfplaats’, en daklozen uit het Landelijk Alcohol en Drugs Informatiesysteem.
En, klopt het?
Vorig jaar meldde het CBS nog dat de stijging van het aantal daklozen voorbij leek. Ook schreef de dienst in een eerder bericht dat de schattingen van 2010 tot en met 2012 „niet geheel vergelijkbaar” zijn met 2009 omdat de registraties zijn verbeterd.
Hoe zit dat?
De CBS-onderzoekers laten weten dat ze destijds „niet geheel zeker” waren van de vergelijkbaarheid van de cijfers van 2009 met die van 2010-2012. Maar ze hebben afgelopen jaar een aantal controles uitgevoerd en wat „administratieve vervuiling” eruit gehaald en het vertrouwen in de schatting is alleen maar vergroot, „binnen de marges”. Dat betekent: in 2009 waren er naar schatting 15.700 tot 21.400 daklozen en in 2015 tussen de 27.500 en 36.300. Dus is het aantal daklozen maximaal toegenomen met 20.600 en minimaal met 6.100. Media meldden een stijging van 13.000 – precies het midden.
De cijfers gaan alleen over geregistreerde daklozen. Over andere daklozen valt weinig te zeggen. Mensen die van de straat zijn gehaald en in een beschermdwonenproject zitten zijn niet meegeteld, net zo min als mensen die zich bewust uitschrijven uit alle registers om schuldeisers te ontlopen.
De oorzaak van de daklozenstijging is moeilijk te duiden. Volgens het CBS valt die samen met het begin van de economische crisis maar is de causaliteit moeilijk aan te tonen. Federatie Opvang haalt een onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau aan waarin sinds 2008 een forse toename van het aantal ‘langdurig armen’ wordt geconstateerd. Maar of dit ook tot meer huisuitzettingen heeft geleid (en dus dakloosheid) is de vraag. Dat aantal is sinds 2009 niet exponentieel gestegen.
Conclusie
Het aantal daklozen in Nederland zou sinds de crisis flink zijn gestegen. Op basis van CBS-cijfers is vast te stellen dat het aantal geregistreerde daklozen sinds 2009 is toegenomen. Een schatting van ongeregistreerde daklozen is er niet. Vanwege deze onzekerheid noemen we de bewering grotendeels waar.
http://www.nrc.nl/next/2016/03/08/sinds-crisis-steeg-aantal-daklozen-flink-1596193
